بیش فعالی
ADHD یا بیش فعالی چیست ؟
یکی از شایع ترین اختلالات عصبی رشدی دوران کودکی است. معمولاً برای اولین بار در دوران کودکی تشخیص داده می شود و اغلب تا بزرگسالی ادامه می یابد. کودکان مبتلا به ADHD ممکن است در توجه، کنترل رفتارهای تکانشی مشکل داشته باشند (ممکن است بدون فکر کردن به نتیجه عمل کنند)، یا بیش از حد فعال باشند.
علائم و نشانه ها
طبیعی است که کودکان در یک زمان یا زمان دیگری در تمرکز و رفتار مشکل داشته باشند. با این حال، کودکان مبتلا به ADHD فقط در این رفتارها رشد نمی کنند. علائم ادامه می یابد، می تواند شدید باشد و می تواند در مدرسه، خانه یا با دوستان مشکل ایجاد کند.
کودک مبتلا به ADHD ممکن است:
- زیاد رویاپردازی کند
- چیزهای زیادی را فراموش کند یا از دست بدهد
- دست و پا زدن یا بی قراری
- زیاد حرف بزند
- اشتباهات بی دقتی انجام دهد یا ریسک های غیر ضروری را انجام دهد
- مقاومت در برابر وسوسه سخت است
- در نوبت گرفتن مشکل دارند
- در کنار آمدن با دیگران مشکل دارند
انواع
بسیاری از کودکان ممکن است در یک جا نشستن، انتظار نوبت، توجه، بی قراری و رفتار تکانشی مشکل داشته باشند. با این حال، کودکانی که معیارهای تشخیصی ADHD را برآورده می کنند، از این نظر تفاوت دارند که علائم بیش فعالی، تکانشگری، سازماندهی و/یا بی توجهی آنها به طور قابل توجهی بیشتر از حد انتظار برای سن یا سطح رشد آنها است. این علائم منجر به رنج قابل توجهی می شود و باعث ایجاد مشکلاتی در خانه، مدرسه یا محل کار و روابط می شود. علائم مشاهده شده نتیجه نافرمانی فرد یا ناتوانی در درک وظایف یا دستورالعمل ها نیست.
سه نوع اصلی ADHD وجود دارد:
- عمدتاً بی توجه
- عمدتاً بیش فعال/تکانشی.
- ترکیبی
تشخیص بر اساس وجود علائم پایدار است که در یک دوره زمانی رخ داده و در شش ماه گذشته قابل توجه است. در حالی که ADHD را می توان در هر سنی تشخیص داد، این اختلال از دوران کودکی شروع می شود. هنگام بررسی تشخیص، علائم باید قبل از 12 سالگی فرد وجود داشته باشد و باید در بیش از یک مرحله مشکل ایجاد کرده باشد. به عنوان مثال، علائم نه تنها می توانند در خانه بروز کنند.
نوع بی توجه
بی توجهی به چالش هایی با ماندن در کار، تمرکز و سازمان اشاره دارد. برای تشخیص این نوع ADHD، شش (یا پنج مورد برای افراد 17 ساله یا بیشتر) از علائم زیر اغلب رخ می دهد:
- به جزئیات توجه نمی کند یا در کارهای مدرسه یا شغلی اشتباه می کند.
- در تمرکز روی کارها یا فعالیت‌ها، مانند سخنرانی، مکالمه یا مطالعه طولانی مشکل دارد.
- به نظر می رسد وقتی با او صحبت می شود گوش نمی دهد (یعنی به نظر می رسد جای دیگری است).
- دستورالعمل ها را دنبال نمی کند و تکالیف مدرسه، کارهای روزمره یا وظایف شغلی را کامل نمی کند (ممکن است کارها را شروع کند اما به سرعت تمرکز خود را از دست می دهد).
- در سازماندهی کارها و کارها مشکل دارد (مثلاً زمان را به خوبی مدیریت نمی کند؛ کار نامرتب و نامرتب دارد؛ ضرب الاجل را از دست می دهد).
- از کارهایی که مستلزم تلاش ذهنی مداوم است، مانند تهیه گزارش ها و تکمیل فرم ها، اجتناب می کند یا دوست ندارد.
- اغلب چیزهایی را که برای کارها یا زندگی روزمره لازم است از دست می دهد، مانند اوراق مدرسه، کتاب، کلید، کیف پول، تلفن همراه و عینک.
- به راحتی حواسش پرت می شود.
- کارهای روزانه مانند انجام کارهای خانه و انجام امور را فراموش می کند. نوجوانان و بزرگسالان مسن تر ممکن است فراموش کنند که به تماس های تلفنی پاسخ دهند، صورتحساب ها را پرداخت کنند و قرار ملاقات بگذارند.
نوع بیش فعال / تکانشی
بیش فعالی به حرکات بیش از حد مانند بی قراری، انرژی بیش از حد، ثابت ننشستن و پرحرف بودن اشاره دارد. تکانشگری به تصمیمات یا اقداماتی اشاره دارد که بدون فکر کردن به عواقب آن انجام می شود. برای تشخیص این نوع ADHD، شش (یا پنج مورد برای افراد 17 ساله یا بیشتر) از علائم زیر اغلب رخ می دهد:
- بی قراری می کند یا با دست یا پا ضربه می زند، یا روی صندلی تکان می خورد.
- قادر به نشستن نیست (در کلاس درس، محل کار).
- می دود یا از جایی که نامناسب است بالا می رود.
- قادر به بازی یا انجام فعالیت های اوقات فراغت به آرامی نیست.
- همیشه “در حال حرکت”، گویی توسط یک موتور هدایت می شود.
- زیاد حرف میزنه
- قبل از اینکه سؤالی تمام شود، پاسخی را به زبان می آورد (مثلاً ممکن است جملات افراد را تمام کند، منتظر صحبت کردن در مکالمات نیستید).
- به سختی در انتظار نوبت خود است، مثلاً در هنگام انتظار در صف.
- حرف دیگران را قطع می کند یا به آنها نفوذ می کند (مثلاً مکالمات، بازی ها یا فعالیت ها را قطع می کند یا بدون اجازه از چیزهای دیگران استفاده می کند). نوجوانان و بزرگسالان مسن تر ممکن است کارهایی را که دیگران انجام می دهند به عهده بگیرند.
نوع ترکیبی
این نوع ADHD زمانی تشخیص داده می شود که هر دو معیار برای هر دو نوع بی توجه و بیش فعال/تکانشی رعایت شود.
تشخیص
ارزیابی روانپزشکی شامل شرح علائم از بیمار و مراقبان، تکمیل مقیاس ها و پرسشنامه ها توسط بیمار، مراقبین و معلمان، سوابق کامل روانپزشکی و پزشکی، سابقه خانوادگی و اطلاعات مربوط به آموزش، محیط و تربیت است. همچنین ممکن است شامل ارجاع برای ارزیابی پزشکی برای رد سایر شرایط پزشکی باشد.
توجه به این نکته مهم است که شرایط متعددی مانند اختلالات یادگیری، اختلالات خلقی، اضطراب، مصرف مواد، آسیب‌های سر، شرایط تیروئید و استفاده از برخی داروها مانند استروئیدها می‌توانند ADHD را تقلید کنند (.
همچنین ممکن است با سایر شرایط سلامت روان، مانند اختلال نافرمانی مقابله ای یا اختلال سلوک، اختلالات اضطرابی و اختلالات یادگیری همراه باشد. بنابراین، ارزیابی کامل روانپزشکی بسیار مهم است. هیچ آزمایش خون یا تصویربرداری معمولی برای تشخیص ADHD وجود ندارد. گاهی اوقات، بیماران ممکن است برای آزمایش‌های روان‌شناختی اضافی (مانند آزمایش‌های عصبی روان‌شناختی یا روان‌شناختی) ارجاع داده شوند یا ممکن است تحت آزمایش‌های کامپیوتری برای ارزیابی شدت علائم قرار گیرند.
تصمیم گیری در مورد اینکه آیا کودک مبتلا به ADHD است یا خیر، فرآیندی با چندین مرحله است. هیچ آزمایش واحدی برای تشخیص ADHD وجود ندارد و بسیاری از مشکلات دیگر مانند اضطراب، افسردگی، مشکلات خواب و انواع خاصی از ناتوانی های یادگیری می توانند علائم مشابهی داشته باشند. یک مرحله از این فرآیند شامل انجام یک معاینه پزشکی، از جمله تست های شنوایی و بینایی، مثل تست دامنه توجه و تمرکز IVA2 برای رد سایر مشکلات با علائمی مانند ADHD است. تشخیص ADHD معمولاً شامل چک لیستی برای ارزیابی علائم ADHD و گرفتن سابقه کودک از والدین، معلمان و گاهی اوقات از کودک است.
علل ADHD
دانشمندان در تلاش برای یافتن راه‌های بهتری برای مدیریت و کاهش شانس ابتلای فرد به ADHD، علت (ها) و عوامل خطر را مطالعه می‌کنند. علت(ها) و عوامل خطر ADHD ناشناخته است، اما تحقیقات کنونی نشان می دهد که ژنتیک نقش مهمی ایفا می کند. مطالعات اخیر عوامل ژنتیکی را با ADHD مرتبط می کند. 1
علاوه بر ژنتیک، دانشمندان در حال بررسی سایر علل احتمالی و عوامل خطر از جمله:
- آسیب مغزی
- قرار گرفتن در معرض خطرات محیطی (مانند سرب) در دوران بارداری یا در سنین پایین
- مصرف الکل و تنباکو در دوران بارداری
- زایمان زودرس
- وزن کم هنگام تولد
تحقیقات از دیدگاه های رایج مبنی بر اینکه ADHD ناشی از خوردن قند زیاد، تماشای بیش از حد تلویزیون، فرزندپروری، یا عوامل اجتماعی و محیطی مانند فقر یا هرج و مرج خانوادگی است، پشتیبانی نمی کند. البته، بسیاری از چیزها، از جمله این موارد، ممکن است علائم را بدتر کند، به خصوص در افراد خاص. اما شواهد به اندازه کافی قوی نیستند که به این نتیجه برسیم که آنها دلایل اصلی ADHD هستند.
کودک من مبتلا به ADHD تشخیص داده شده است – حالا چه کنم؟
هنگامی که کودک مبتلا به اختلال کمبود توجه/بیش فعالی (ADHD) تشخیص داده می شود، والدین اغلب نگران این هستند که کدام درمان برای فرزندشان مناسب است. ADHD با درمان مناسب قابل مدیریت است. گزینه‌های درمانی زیادی وجود دارد، و اینکه چه چیزی بهتر عمل می‌کند می‌تواند به هر کودک و خانواده بستگی داشته باشد. برای یافتن بهترین گزینه‌ها، توصیه می‌شود والدین از نزدیک با دیگرانی که در زندگی فرزندشان دخیل هستند همکاری کنند – ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی، درمانگران، معلمان، مربیان و سایر اعضای خانواده.
انواع درمان ADHD عبارتند از
- رفتار درمانی، از جمله آموزش به والدین؛ و
- داروها
- نوروفیدبک
توصیه های درمانی برای ADHD
برای کودکان مبتلا به ADHD کمتر از 6 سال، آکادمی اطفال آمریکا (AAP) آموزش والدین در مدیریت رفتار را به عنوان اولین خط درمان، قبل از آزمایش دارو توصیه می کند. برای کودکان 6 سال و بالاتر، توصیه‌ها شامل دارو درمانی و رفتار درمانی با هم می‌شود – آموزش والدین در مدیریت رفتار برای کودکان تا 12 سال و انواع دیگر رفتار درمانی و آموزش برای نوجوانان. مدارس نیز می توانند بخشی از درمان باشند. توصیه های AAP همچنین شامل اضافه کردن مداخله رفتاری کلاس درس و پشتیبانی مدرسه است .
برنامه‌های درمانی خوب شامل نظارت دقیق بر اینکه آیا درمان به رفتار کودک کمک می‌کند یا خیر، و همچنین ایجاد تغییرات در صورت لزوم در طول مسیر است.
رفتار درمانی، از جمله آموزش برای والدین
ADHD نه تنها بر توانایی کودک برای توجه یا نشستن در مدرسه تأثیر می گذارد، بلکه بر روابط با خانواده و سایر کودکان نیز تأثیر می گذارد. کودکان مبتلا به ADHD اغلب رفتارهایی از خود نشان می دهند که می تواند برای دیگران بسیار مخرب باشد. رفتار درمانی یک گزینه درمانی است که می تواند به کاهش این رفتارها کمک کند. شروع رفتار درمانی به محض تشخیص، اغلب مفید است.
اهداف رفتار درمانی یادگیری یا تقویت رفتارهای مثبت و حذف رفتارهای ناخواسته یا مشکل ساز است. رفتار درمانی برای ADHD می تواند شامل باشد
این رویکردها می توانند با هم استفاده شوند. برای کودکانی که در برنامه‌های دوران کودکی شرکت می‌کنند، معمولاً اگر والدین و مربیان با یکدیگر برای کمک به کودک همکاری کنند، بسیار مؤثر است.
کودکان کمتر از 6 سال
برای کودکان خردسال مبتلا به ADHD، رفتار درمانی اولین قدم مهم قبل از مصرف دارو است زیرا:
- آموزش والدین در زمینه مدیریت رفتار به والدین مهارت ها و راهکارهایی برای کمک به فرزندشان می دهد.
- نشان داده شده است که آموزش والدین در زمینه مدیریت رفتار و همچنین درمان دارویی برای ADHD در کودکان خردسال موثر است.
- کودکان خردسال نسبت به کودکان بزرگتر عوارض جانبی بیشتری از داروهای ADHD دارند.
- اثرات طولانی مدت داروهای ADHD بر کودکان خردسال به خوبی مورد مطالعه قرار نگرفته است.
کودکان و نوجوانان در سنین مدرسه
برای کودکان 6 سال و بالاتر، AAP ترکیب درمان دارویی با رفتار درمانی را توصیه می کند. چندین نوع رفتار درمانی موثر هستند، از جمله:
- آموزش والدین در مدیریت رفتار؛
- مداخلات رفتاری در کلاس درس؛
- مداخلات همتا که بر رفتار تمرکز دارند. و
- آموزش مهارت های سازمانی.
این رویکردها اغلب اگر با هم استفاده شوند، بسته به نیازهای تک تک کودک و خانواده، مؤثرتر هستند.
داروها
دارو می تواند به کودکان کمک کند تا علائم ADHD خود را در زندگی روزمره مدیریت کنند و به آنها کمک کند رفتارهایی را که باعث ایجاد مشکلات با خانواده، دوستان و در مدرسه می شود، کنترل کنند.
چندین نوع مختلف از داروها
- محرک ها شناخته شده ترین و پرمصرف ترین داروهای ADHD هستند. بین 70 تا 80 درصد از کودکان مبتلا به ADHD هنگام مصرف این داروهای سریع الاثر علائم ADHD کمتری دارند.
- داروهای غیر محرک برای درمان ADHD در سال 2003 تایید شدند. آنها به سرعت محرک ها عمل نمی کنند، اما اثر آنها می تواند تا 24 ساعت ادامه داشته باشد.
داروها می توانند بر کودکان تأثیر متفاوتی بگذارند و می توانند عوارض جانبی مانند کاهش اشتها یا مشکلات خواب داشته باشند. یک کودک ممکن است به یک دارو خوب پاسخ دهد، اما به داروی دیگر نه.
ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی که دارو تجویز می کنند ممکن است نیاز به آزمایش داروها و دوزهای مختلف داشته باشند. AAP توصیه می کند که ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی دوز دارو را برای یافتن تعادل مناسب بین فواید و عوارض جانبی مشاهده و تنظیم کنند. برای والدین بسیار مهم است که با ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی فرزندشان همکاری کنند تا دارویی را که برای فرزندشان بهترین کارایی را دارد پیدا کنند.
نکاتی برای والدین
پیشنهادات زیر ممکن است به رفتار کودک شما کمک کند:
- یک روال ایجاد کنید. سعی کنید هر روز از زمان بیدار شدن تا زمان خواب برنامه یکسانی را دنبال کنید.
- سازماندهی کنید. فرزندتان را تشویق کنید که هر روز کیف مدرسه، لباس و اسباب بازی ها را در یک مکان قرار دهد تا احتمال گم شدن آنها کمتر شود.
- عوامل حواس پرتی را مدیریت کنید وقتی فرزندتان در حال انجام تکالیف است، تلویزیون را خاموش کنید، سر و صدا را محدود کنید و یک فضای کاری تمیز فراهم کنید. برخی از کودکان مبتلا به ADHD اگر در حال حرکت یا گوش دادن به موسیقی پس‌زمینه باشند، به خوبی یاد می‌گیرند. مراقب فرزند خود باشید و ببینید چه چیزی کار می کند.
- انتخاب ها را محدود کنید برای اینکه فرزندتان احساس غرق شدن یا تحریک بیش از حد نداشته باشد، فقط چند گزینه را انتخاب کنید. به عنوان مثال، از آنها بخواهید بین این لباس یا آن لباس، این غذا یا آن یکی، یا این اسباب بازی یا آن یکی را انتخاب کنند.
- وقتی با فرزندتان صحبت می کنید واضح و مشخص باشید. با توصیف آنچه شنیده اید به فرزندتان بفهمانید که به او گوش می دهید. هنگامی که آنها نیاز به انجام کاری دارند از دستورالعمل های واضح و مختصر استفاده کنید.
- به فرزندتان کمک کنید برنامه ریزی کند. کارهای پیچیده را به مراحل ساده تر و کوتاه تر تقسیم کنید. برای کارهای طولانی، شروع زودهنگام و استراحت ممکن است به کاهش استرس کمک کند.
- از اهداف و تمجید یا سایر پاداش ها استفاده کنید. از یک نمودار برای فهرست کردن اهداف و ردیابی رفتارهای مثبت استفاده کنید، سپس با گفتن به او یا پاداش دادن به تلاش‌هایش به روش‌های دیگر، به فرزندتان بگویید که خوب عمل کرده است. مطمئن شوید که اهداف واقع بینانه هستند – قدم های کوچک مهم هستند!
- انضباط موثر به جای سرزنش، فریاد زدن، یا کتک زدن، از راهنمایی های موثر ، وقفه های زمانی یا حذف امتیازات به عنوان پیامدهای رفتار نامناسب استفاده کنید.
- فرصت های مثبت ایجاد کنید. کودکان مبتلا به ADHD ممکن است موقعیت های خاصی را استرس زا ببینند. پیدا کردن و تشویق فرزندتان به خوبی انجام می دهد – چه مدرسه، ورزش، هنر، موسیقی یا بازی – می تواند به ایجاد تجربیات مثبت کمک کند.
- یک سبک زندگی سالم ارائه دهید. غذای مغذی، فعالیت بدنی زیاد و خواب کافی مهم هستند. آنها می توانند به جلوگیری از بدتر شدن علائم ADHD کمک کنند.
